MUZEUM REGIONALNE PTTK wystawy stałe

Do interesujących zbiorów dotyczących miasta Gorlice prezentowanych w muzeum i obrazujących najdawniejsze jego dzieje należą:

pieczęcie i plany miasta dokumenty i statuty cechów z XV, XVI XVII w.
skrzynie cechowe broń z czasów średniowiecza, w tym dwie żelazne hakownice, które są ciekawymi okazami XVI – wiecznej broni palnej. W kolekcji znajduje się także oryginalny miecz katowski z XVII w., ma on na głowni łaciński napis”Fide sed cvi vide (“Bądź wierny lecz bacz komu”), oraz znak kata “mistrza sprawiedliwości świętej”. Miecz nie pochodzi z Gorlic, gdyż tu nie było urzędującego kata. Natomiast z Gorlic są dwie pary kajdan, jedna prawdopodobnie z XV, a druga z wieku XIX. Stanowią one dopełnienie kompletu atrybutów dawnego sądownictwa grodzkiego, numizmaty, wśród których najcenniejsza jest mie dziana moneta arabska tzw. fels z IX w., dużą rzadkość na naszych ziemiach. Od najdawniejszych czasów ludzie oddawali ziemi pod opieką nie tylko swe pośmiertne szczątki lecz także swą fortunę. Te tzw. skarny, najczęściej monety, odnajduje się przeważnie ukryte w glinianych garnkach lub zetlałych skórzanych mieszkach. Świadczą one o stopniu zamożności dawnych właścicieli, o rozmiarach i zasięgu ówczesnego handlu czy warunkach bezpieczeństwa na szlakach komunikacyjnych. Często stanowią również potwierdzenie informacji ze źródeł pisanych lub tradycji ustnej o rozmaitych zamieszkach, wojnach lub grabieżach. Przykładem tego rodzaju znaleziska może być skarb złożony z 14 zachodnioeuropejskich talarów z I – wszej połowy XVII w., znaleziony w 1953 roku podczas robót ziemnych w pobliżu gorlickiego kościoła parafialnego. Byłoby to potwierdzeniem wiadomości o zniszczeniu Gorlic podczas wojen szwedzkich. Duży skarb złożony z 220 srebrnych mon et polskich z czasów króla Zygmunta III Wazy tzw. półtoraków, znaleziono w 1955 roku we wsi Sokół, leżącej w bezpośrednim sąsiedztwie od miasta, meble wykonane w XVIII i XIX wieku zachwycające kunsztem snycerki i stolarki.

Zgromadzono tu pamiątki krwawej bitwy przełomowej, stoczonej przez połączone siły austriacko – węgiersko – niemieckie z wojskami rosyjskimi. Bitwa ta, która z zasadniczy sposób zdecydowała o dalszych losach frontu wschodniego rozgorzała 2 maja 1915 roku i zniszczyła prawie doszczętnie Gorlice, które miały nieszczęście znaleźć się na samej linii frontu.

Dział ten zawiera szereg militariów z tego okresu, m.in.: broń palną i sieczną obu walczących stron, liczne czerepy pocisków artyleryjskich w tym ciężkiego kalibru, granaty ręczne, pociski karabinowe, przedmioty wyposażenia wojskowego (plecaki, łopatki, manierki, menaszki, mapy wojskowe), duży zbiór odznaczeń i znaczków

Uzupełnieniem są pamiątkowe plakiety z okresu po bitwie np. z brązu, przedstawiają atak na wzgórze Pustki jak również album fotografii z okresu bitwy o fiarowany przez ówczesnego dowódcą 100 pp cieszyńskiego płk. Franciszka Latinika.

Posępne żniwo bitwy unaocznia zbiór fotografii, pocztówek, akwarel i grafik dokumentujących olbrzymie zniszczenie miasta, budową cmentarzy i chowanie poległych. Osobną grupę stanowi pamiątkarstwo wojenne. Są to przedmioty o charakterze użytkowym, wykonane z pocisków karabinowych i łusek artyleryjskich.

W 1995 roku, w 80 rocznicę bitwy, została otwarta stała ekspozycja, w skład której wchodzi makieta plastyczna terenu bitwy, wykonana w skali 1:5000, o wymiarach 5×2,5m.

Treścią makiety jest fragment Ziemi Gorlickiej pokazanej w możliwie szerokim kontekście geograficzno-kulturowym jako teren zmagań 4 korpusów 11 Armii gen. Augusta von Mackensena z X korpusem rosyjskim generała Radko Dymitriewa w pierwszym dniu Operacji Gorlickiej 2.V.1915r. Pokazano szyk piechoty obu walczących stron, natomiast elektronicznie odtworzono kolejne fazy walk aż do końca dnia. Bardzo sugestywnym jest również obraz “Atak grenadierów pruskich” E. Mesjasza, pokazujący walkę żołnierzy podczas bitwy oraz zniszczone miasto.

Tematyka I wojny światowej na ziemiach gorlickich obejmuje wystawy zajmujące łącznie 7 pomieszczeń muzeum. Prezentowane zbiory dopełnione są planszami, szkicami, mapami wojskowymi oraz przedmiotami należącymi do żołnierzy.

Dla najmłodszych zwiedzających bardzo obrazowo działania wojenne oraz i dramatyzm odzwierciedla “mała makieta z żołnierzykami” przedstawiająca epizod z bitwy pod Gorlicami – walki w okolicach Mszanki.

Obejmuje zabytki z zakresu malarstwa, grafiki, rzeźby oraz rzemiosła artystycznego. Muzeum posiada w swoich zbiorach prace artystów związanych z regionem przez pochodzenie lub tematyką prac.

Adam Pełczyński (1865-?) gorliczanin, studia malarskie odbywa? w Krakowie, Wiedniu, Monachium, Paryżu: Potok szklarski w Szymbarku, Potok bielański, Studium lasu, Zwózka drewna, Dwór obronny w Szymbarku, 1894.

Apolinary Kotowicz (1859-1917) bieczanin, absolwent SSP w Krakowie, uczeń Jana Matejki,: Widok Gorlic (2 obrazy), Kopalnie ropy w Kobylance, 1897 (2 obrazy), Ruiny dworu gorlickiego, 1915; Ruiny kościoła, 1915; Okopy wojskowe wokół Gorlic, 1915.

Seweryn Bieszczad (1852-1923) ur. w Jaśle, absolwent SSP w Krakowie, uczeń Jana Matejki: Fragment starego Biecza.

Aleksander Augustynowicz (1865-1944) ur. w Iskrzyni pow. Krosno, absolwent SSP w Krakowie, uczeń Jana Matejki: Borysław 1906 , Borysław, Nieszpory w Sękowej, 1910, obraz o dużej wartości ikonograficznej.

Alfred Schouppe (1812-1899) malarz realista pochodzący z Grabownicy k/Sanoka: Kopalnia nafty w Męcinie Wielkiej, 1879.

Tadeusz Rybkowski (1848-1926) studiował w Krakowie i Wiedniu, był profesorem malarstwa dekoracyjnego w Szkole Przemysłowej we Lwowie: Widok Gorlic, 1894; Kopalnie naftowe w Lipinkach, 1894; Dyplomy dla Władysława Długosza ozdobione akwarelą Rybkowskiego.

Edward Czerwiński (1892-1966) malarz, grafik, pedagog: Panorama Gorlic, Kapliczka 1664, Kapliczka w Rzepienniku Marciszewskim, Kapliczka w Rzepienniku Biskupim.

Maria Gabryel – Rużycka (1905-1961) Iwowianka, studiowała w Krakowie i Warszawie, w 1945 roku zamieszkała w Gorlicach. Muzeum posiada 32 prace. Są to akwarele i drzeworyty o tematyce regionalnej.

Gromadzone są również prace malarskie artystów współcześnie tworzących:
a) Aleksandra Dętkosia,
b) Stanisława i Waldemara Hübnerów,
oraz nieżyjących:
a) Alfreda Długosza
b) Janiny Kowal- Zabierowskiej,
c) Włodzimierza Kunza.

Rzeźbą reprezentują prace Konstantego Laszczki (1865-1956): popiersie Marii z hr. Skrzyńskich Sobańskiej, utrzymane w stylu secesji, wykute w karraryjskim marmurze oraz płasko-rzeźbiona plakieta z brązu “Błogosławieni Miłosierni 1914-1918″. Jest ona dowodem uznania Komitetu Biskupiej Kurii dla ks. Bronisława Świeykowskiego, dla jego zasług położonych wobec mieszkańców miasta w czasie 126 dni frontu I wojny światowej. Inną tego typu pamiątką jest krzyż-monstrancja, wykonany z łusek karabinowych przez art. Antoniego Bielewicza ofiarowany również ks. Br. Świeykowskiemu za opiekę nad miastem z dedykacją Bezwartościowy w kruszcu wartościowy w symbolach”.

Z dziedziny rzemiosła artystycznego najcenniejszym obiektem jest praska-biurko z nadstawką. Mebel ten pochodzący z końca XVIII w. z bogatą dekoracją figuralną, roślinną i geometryczną, wykonany techniką intrarsji i inkrustacji, reprezentuje rodzime meblarstwo okręgu kolbuszowskiego.

Na uwagę zasługuje również stół dębowy eklektyczny o wyraźnych znamionach renesansu, wykonany przez stolarza gorlickiego Józefa Potockiego.

Osobliwą twórczość przedstawia spuścizna artystyczna po Antonim Hyblu (1872-1946), rzeźbiarzu z Ropy. Są to średniej wielkości pełnoplastyczne rzeźby o tematyce najczęściej rodzajowej. Muzeum posiada kilkanaście jego prac w tym dwie bogato rzeźbione ażurowym konsole, przykład snycerki bardzo wysokiego kunsztu. Ponadto jego prace znajdują się w kościele w Ropie, Mystkowie, Słupniach Król., Barcicach. Był samoukiem. U swojego wuja poznał rzeźb ę kościelną, złocenie, polichromią, malarstwo. Pracował w wielkich zakładach rzeźbiarskich. Jako samodzielny rzeźbiarz zapisał się do Szkoły Zawodowej Przemysłu Drzewnego w Zakopanem, na wydział rzeźby figuralnej u prof. Galletha. Ubiegał się o stypendium, które odmówiono mu. Wysokie c.k. Ministerstwo w Wiedniu, zarządziło natomiast wstęp wolny dla niego do wszystkich uczelni artystycznych w państwie austriackim w celu naukowym. Toteż jeździł do Krakowa, Wiednia, Pragi. Jego talentem i nadzwyczajną techniką zachwycał się dyr. ASP Julian Fałat. A. Hybel był również artystą-wynalazcą. Skonstruował tzw. “polskie skrzypce”, jednak nie wzbudziły one większego zainteresowania.

XIX wieczną tradycję Gorlic będących kolebką polskiego przemysłu naftowego ilustrują dokumenty i pamiątki związane z pobytem Ignacego Łukasiewicza w mieście. Wynalazca przebywał tu i pracował w latach 183 – 1858. Centralny punkt sali wystawowej zajmuje oryginalny alembik aptekarski pochodzący z I – wszej połowy XIX w. używany przez Łukasiewicza do destylacji ropy. Ekspozycję uzupełnia ciekawa kolekcja stołowych lamp naftowych znanych firm austriackich i niemieckich oraz zbiór lamp górniczych, kolejarskich, kaganków oliwnych i lichtarzy.

W dziale tym odtworzono fragment starej apteki z niektórymi naczyniami i sprzętami pochodzącymi z laboratorium I.Łukasiewicza. Na ekspozycji prezentowany jest również obraz olejny przedstawiający krajobraz z pierwszymi szybami i studniami naftowymi tzw. kopankami. Późniejszy rozwój kopalnictwa naftowego ilustrują miniatury świdrów wiertniczych systemu udarowego i rotacyjnego eksponowane wraz z modelami nowoczesnych wież wiertniczych rozmaitych typów. Wystawę uzupełnia bogaty zestaw produktów naftowych otrzymanych z ropy naftowej w miejscowej rafinerii.

Godnym zwrócenia uwagi eksponatem jest prezentowana figurka Chrystusa Frasobliwego pochodząca z 1593 roku. Rzeźba ta pochodzi z kapliczki stojącej przy skrzyżowaniu gorlickich ulic Kościuszki i Węgierskiej. W tym miejscu Ignacy Łukasiewicz w 1854 roku zapalił pierwszą na świecie uliczną lampę naftową.

Eksponaty tego działu zawierają elementy kultury materialnej Pogórza Gorlickiego i Łemkowszczyzny.

W sali stylizowanej na wnętrze chałupy z przełomu XIX i XX wieku prezentowane są miedzy innymi:

• sprzęty używane w gospodarstwie domowym,
• stroje Pogórzan i Łemków,
• rzemiosło artystyczne.

Przedmioty zgromadzone w sali to rzeczy nieodzowne dawniej w każdym, nawet mniej zasobnym gospodarstwie domowym. Dziś są jedynie nieużywane i prawie całkiem zapomniane lub stanowią jedynie ozdobny element np. we współczesnych kuchniach.

Muzeum posiada również bogatą kolekcję strojów ludowych tradycyjnych dla ziemi gorlickiej. W gablotach prezentowane są elementy str oju kobiecego: chusty na plecy, bogato haftowane koszule, spódnice tzw. piekielnice, zapaski i gorsety. Obok wyeksponowane zostały części stroju męskiego: wełniane pogórzańskie cuwy i łemkowskie czuchy, spodni, lniane koszule i czapki “magierki”.

Część ekspozycji tematycznie związanej z Łemkami poświęcona została życiu i działalności wybitnego ukraińskiego poety Bohdana Ihora Antonycza. Na wystawie zaprezentowane zostały dzieła poety oraz ilustracje do jego prac. Antonycz współpracował z pismem literackim “Dażboh”, pisząc artykuły o literaturze i sztuce. Ponadto zajmował się także muzyką, skomponował libretto do opery “Dowbusz”. Całość zbiorów dopełniają liczne fotografie dokumentujące twórczość pisarza.