Wystawa pamiątek wojennych. Bitwa Gorlicka 1915:
(ciąg 6 pomieszczeń na parterze i w zabytkowych piwnicach)
- Cisza przed burzą – m.in.: mundury, odznaczenia, karykatury, przedmioty pamiątkowe należące do żołnierzy trzech walczących na Ziemi Gorlickiej armii: austro-węgierskiej i niemieckiej oraz rosyjskiej.
- Dni grozy w Gorlicach – m.in.: elementy wyposażenia i uzbrojenia żołnierzy z okresu walk toczonych na przełomie 1914/15 roku oraz makieta przedstawiająca specyfikę wojny pozycyjnej, a także podstawowe wyposażenie punktów sanitarnych.
- Bitwa Gorlicka 2 maja 1915 r. – m.in.: makieta plastyczna o wym. 2,5 x 5 m przybliżająca rozmieszczenie jednostek oraz ich przemieszczanie się w pierwszym dniu Bitwy.
- Krajobraz po bitwie – m.in.: materiały dotyczące budowy cmentarzy wojennych oraz przykłady przedmiotów odnajdywanych wciąż na Ziemi Gorlickiej świadczących o ciężkich walkach w tym regionie.
- Gorlice w gruzach – m.in. fotografie ukazujące ogrom zniszczeń jakim uległo miasto
w wyniku działań wojennych w okresie od 15 listopada 1914 do 2 maja 1915 roku.
- Ekspozycja figur woskowych – znajduje się w zabytkowych, odrestaurowanych piwnicach. Zaprezentowane zostały tu postacie związane z wojennymi losami miasta i regionu.
BITWA GORLICKA
2 maja 1915 roku
Bitwa Gorlicka (Bitwa pod Gorlicami) uchodzi z jedną z największych, z zarazem najważniejszych bitew frontu wschodniego I Wojny Światowej. Natomiast cała Operacja Gorlicka wpłynęła w znaczący sposób na losy wojny, a w konsekwencji także na możliwość odrodzenia się Państwa Polskiego.
Dla Polaków będących wówczas obywatelami trzech państw zaborczych, a zatem zmuszeni do walki w obcych mundurach: austro-węgierskich i niemieckich oraz rosyjskich Wielka Wojna 1914 – 1918 to także okres walki bratobójczej.
Ziemia Gorlicka należała wówczas do monarchii austro-węgierskiej i wchodziła w skład prowincji zwanej Galicją.
Wrogie wojska rosyjskie wtargnęły w granice Galicji już w sierpniu 1914 r. „Rosyjski walec parowy” rozpoczął ofensywę w kierunku Krakowa. Gorlice udało mu się zdobyć 15 listopada. Austro-Węgrzy odbili miasto 12 grudnia, ale utracili je ponownie 27 grudnia 1914 r. i to aż na 4 miesiące, czyli na „126 dni grozy”.
Front wschodni zastygł. Wojska carskie, a naprzeciwko nich austro-węgierskie i niemieckie oraz rosyjskie utknęły naprzeciw siebie w okopach. Podobnie jak na froncie zachodnim i bałkańskim rozpoczęła się tzw. wojna pozycyjna. Pomimo nieustannych walk, żadna ze stron nie odnosiła znaczącego sukcesu. Wojna pochłaniała coraz więcej ofiar, nie przechylając szali zwycięstwa na żadną ze stron.
W połowie kwietnia 1915 r. został zatwierdzony przez dowództwo austro-węgierskie i niemieckie wspólny plan ataku przeciw Rosjanom. Niemcy zgodzili się pomóc sojusznikowi w przełamaniu frontu i odepchnąć siły carskie od niziny węgierskiej i od Budapesztu. Dowódcą specjalnie utworzonej 11 armii niemieckiej został gen. August von Mackensen. Jego blisko 130. tyś armia wspólnie z 3 i 4 armią austro-węgierską miała pokonać 3 armię rosyjską dowodzona przez gen. Radko Dimitriewa.
Zgodnie z ustaleniami 2 maja 1915 r. o godzinie 6.00 rano, na głównym odcinku walk, czyli na ok. 32 km.: od Ciężkowic przez Łużną, Gorlice, Sękową po Ropicę Ruską starło się ze sobą prawie 200 tyś żołnierzy. Sojusznicy na tym właśnie terenie, oprócz przewagi w liczbie żołnierzy oraz ich uzbrojeniu dysponowali ponad 10-krotną przewagą ognia artyleryjskiego. Atak piechoty na rosyjskie pozycje poprzedziło potężne 4-godzinne, największe na froncie wschodnim przygotowanie artyleryjskie.
Zaskoczeni rozmiarem bitwy Rosjanie zostali pokonani i zmuszeni do odwrotu. Zagrożenie dla Budapesztu zostało zażegnane.
W konsekwencji całej Operacji Gorlickiej wypychane wojska carskie opuściły Ziemię Gorlicką, a następnie teren Galicji. Przyjmuje się, że Operacja Gorlicka trwała 50 dni, od 2 maja do 22 czerwca 1915 r., tj. do odbicia z rąk rosyjskich stolicy Galicji – Lwowa.
Cofanie się „rosyjskiego walca parowego” rozpoczęte od Gorlic stopniowo rozszerzyło się na cały front wschodni.
Świetnie prosperujące dzięki przemysłowi naftowemu miasto Gorlice w ogromnym stopniu zostało zniszczone. Zrujnowane zostały także wsie znajdujące się w strefie działań wojennych. Mieszkańcy Ziemi Gorlickiej w ciągu kilku miesięcy walk stracili swój dobytek, zdrowie, a wielu z nich także życie.
Dziś niemym świadkiem wydarzeń sprzed 110 lat są liczne cmentarze wojenne. Jest ich tu blisko 100. Malowniczo usytuowane, ciekawe architektonicznie nekropolie zostały wzniesione dla upamiętnienia zmagań i jako miejsca godnego spoczynku dla żołnierzy 3 armii walczących tutaj w czasie Wielkiej Wojny.
